Viễn cảnh việc làm giai đoạn 2023 – 2027

Các xu hướng vĩ mô và công nghệ được thiết lập để dẫn dắt những viễn cảnh rất phức tạp và hỗn loạn trong việc tạo ra việc làm và số lượng việc làm bị mất đi trong 5 năm tới, trên mọi lĩnh vực và các ngành công nghiệp.

Bài viết này sẽ sử dụng khái niệm “sự dịch chuyển của thị trường lao động” (labour-market churn) để giúp định lượng sự thay đổi dự kiến ​​trong thị trường lao động. Đặc biệt, kết quả khảo sát giúp định lượng sự dịch chuyển cơ cấu thị trường lao động thông qua những thay đổi trong cấu trúc việc làm của công ty khi các vai trò mới được tạo ra hoặc các vai trò hiện có bị loại bỏ (điều này không bao gồm sự thay đổi công việc khi một nhân viên mới thay thế một nhân viên cũ trong cùng một vai trò). Theo đó, bài viết này phân tích sự dịch chuyển dự kiến dựa trên những thay đổi về cấu trúc của các công ty tham gia khảo sát trong giai đoạn từ 2023 đến 2027.

Sự dịch chuyển của thị trường lao động và tốc độ chuyển đổi

Sự dịch chuyển của thị trường lao động đề cập đến tốc độ tái phân bổ lao động và việc làm. Cuộc khảo sát cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự dịch chuyển cơ cấu của thị trường lao động; cụ thể là số lượng việc làm mới dự kiến, cộng với số lượng vai trò dự kiến ​​sẽ bị thay thế trong suốt giai đoạn, chia cho quy mô của lực lượng lao động được đề cập. Sự dịch chuyển cơ cấu không bao gồm sự dịch chuyển tự nhiên khi người lao động chuyển đổi giữa các công việc vì lý do cá nhân. 

Nhìn chung, báo cáo này ước tính có một sự dịch chuyển cơ cấu thị trường lao động của 23% việc làm đối với các công ty được khảo sát, thuộc các ngành và các quốc gia khác nhau, trong 5 năm tới (xem Hình 3.1). Điều này cho thấy tổng sự chuyển dịch việc làm dự kiến, bao gồm cả các vai trò mới và các vai trò bị loại bỏ, chiếm 23% lực lượng lao động hiện tại. Phát hiện này giúp minh họa các tình huống, trong đó những thay đổi tương đối khiêm tốn về số lượng việc làm ròng của một quốc gia hoặc một ngành có thể che giấu phần nào sự tái cơ cấu cơ bản trong bối cảnh lao động đang dịch chuyển. 

Hình 3.1 Dự kiến ​​tình trạng việc làm được tạo ra và thay thế giai đoạn 2023-2027

Trong 5 năm tới, dự kiến ​​sẽ có 83 triệu việc làm bị mất và 69 triệu việc làm sẽ được hình thành, tạo thành sự dịch chuyển cơ cấu thị trường lao động với 152 triệu việc làm, tương đương 23% trong số 673 triệu nhân viên trong bộ dữ liệu đang được nghiên cứu. Điều này góp phần khiến 14 triệu việc làm biến mất, tương đương 2%.

Những kỳ vọng về sự dịch chuyển tương lai trong vòng 5 năm tới có khả năng sẽ tiếp tục tái cơ cấu thị trường lao động. Chương I của báo cáo đã xác định những việc làm bị tụt lại phía sau cấp độ của những năm 2019 là Dịch vụ lưu trú, Ăn uống và Giải trí; Sản xuất; Bán buôn và bán lẻ hàng tiêu dùng; Chuỗi cung ứng và vận tải; Truyền thông, Giải trí và Thể thao. Phân tích sự dịch chuyển trong báo cáo này dự báo từ năm 2023 đến năm 2027 sự thay đổi sẽ cao hơn mức trung bình trong các lĩnh vực Chuỗi cung ứng và Giao thông, cũng như Truyền thông, Giải trí và Thể thao, nơi những người tham gia khảo sát ước tính tỷ lệ thay đổi trong 5 năm tới lần lượt là 29% và 32%, nhưng thấp hơn mức trung bình trong Dịch vụ lưu trú, Ăn uống và Giải trí; Sản xuất, cũng như Bán lẻ và Bán buôn hàng tiêu dùng (xem Hình 3.2). Tỷ lệ thay đổi tương đối cao cũng được dự báo trong ngành Viễn thông và Truyền thông, Giải trí và Thể thao, Dịch vụ tài chính và Thị trường vốn, và các ngành dịch vụ công nghệ thông tin. Điều này phản ánh một phần nào đó sự thay đổi công việc theo hướng công nghệ.

Hình 3.2 Thị trường lao động thay đổi theo ngành

Những công việc đang trên đà tăng trưởng và những công việc đang trên đà giảm sút

Hình 3.3 thể hiện mức độ mà các doanh nghiệp được khảo sát kỳ vọng việc làm sẽ tăng hoặc giảm một cách nhanh nhất, tính theo tỷ lệ lực lượng lao động hiện có của họ. Các chuyên gia về AI và Học máy (Machine Learning) đứng đầu danh sách các công việc phát triển nhanh, tiếp theo là các chuyên gia phát triển bền vững và các Nhà phân tích kinh doanh thông minh. Phần lớn những vai trò phát triển nhanh nhất trong danh sách là các vai trò liên quan đến công nghệ. Phần lớn những vai trò giảm rõ rệt là vai trò văn thư hoặc thư ký, giao dịch viên ngân hàng và các nhân viên liên quan, nhân viên bưu điện, nhân viên thu ngân và nhân viên bán vé dự kiến ​​sẽ suy giảm nhanh nhất.

Nhiều vai trò được dự báo sẽ tăng và giảm nhanh nhất so với hiện tại, so với tỷ trọng của chúng trong lực lượng lao động, khớp với những phát hiện được công bố trong các báo cáo về Tương lai Việc làm trước đây vào các năm 2016, 2018 và 2020, báo hiệu một đợt tái cấu trúc thị trường lao động bắt nguồn từ việc áp dụng công nghệ và tự động hóa. Những vai trò mới nổi này đã được nhấn mạnh trong cả bốn báo cáo, những vai trò này bao gồm Nhà phân tích dữ liệu/Các nhà khoa học, Chuyên gia về AI và học máy, các Chuyên gia Chuyển đổi số. Ngược lại, vai trò ngày càng giảm bao gồm Nhập dữ liệu; Thư ký giám đốc và hành chính; Nhân viên kế toán, tính lương.

Để ước tính tác động tổng thể của tình trạng tăng trưởng và suy giảm việc làm, báo cáo này so sánh tỷ lệ tăng trưởng dự báo với ước tính về tổng số của người lao động ở những vai trò này dựa trên dữ liệu của ILO. Sử dụng phương pháp này như một phương tiện để có được một gợi ý về quy mô lực lượng lao động toàn cầu, bộ dữ liệu Tương lai của Việc làm tương ứng với 673 triệu công nhân trong bộ dữ liệu đầy đủ của ILO là 820 triệu người lao động (xem Hình 3.3).

Hình 3.3 Việc làm mới và việc làm bị mất, giai đoạn 2023-2027

Hình 3.4 Sự tăng trưởng việc làm lớn nhất

Hình 3.5 Sự sụt giảm việc làm lớn nhất

Hình 3.4 và 3.5 cung cấp số liệu về các công việc dự kiến ​​sẽ chứng kiến ​​sự tăng trưởng hoặc sụt giảm tuyệt đối, trong đó, mức tăng trưởng cao nhất từ ​​năm 2023–2027 sẽ thuộc những vị trí như Người vận hành thiết bị nông nghiệp, Tài xế xe tải hạng nặng và Tài xế xe buýt và giáo viên dạy nghề. Nhân viên nhập dữ liệu; Thư ký Hành chính và điều hành; Kế toán và Nhân viên tính lương sẽ gánh chịu sự sụt giảm về việc làm nặng nề nhất. Ba vị trí công việc nói trên chiếm hơn một nửa tổng số việc làm dự kiến “biến mất” trong tương lai. 

Nhìn chung, với tốc độ hiện tại thì 69 triệu việc làm sẽ được tạo ra và 83 triệu việc làm sẽ bị mất đi, dẫn đến sự sụt giảm 14 triệu việc làm trên thị trường lao động toàn cầu trong vòng 5 năm tới, mặc dù con số này có thể thay đổi. Tổng của những thay đổi này mang lại kết quả ước tính về sự thay đổi cơ cấu thị trường lao động tổng thể rơi vào khoảng 23% lực lượng lao động toàn cầu hiện tại.

Hình 3.6 biểu thị mức tăng trưởng ròng tuyệt đối ước tính so với mức xáo trộn của từng vai trò mà khảo sát có được dữ liệu. Những công việc xuất hiện ở phía trên cùng của biểu đồ dự kiến đang tăng trưởng với số lượng tuyệt đối lớn nhất, trong khi những công việc ở dưới cùng của biểu đồ dự kiến ​​sẽ giảm dần với số lượng tuyệt đối lớn nhất. Việc làm tập trung quanh mức 0 dự kiến ​​sẽ có sự xáo trộn trong 5 năm tới, với những việc làm bị thay thế bởi những  công việc mới được tạo ra với tỷ lệ gần bằng nhau. Tỷ lệ trong tổng số việc làm dự kiến ​​​​sẽ xáo trộn giữa sự dịch chuyển và sự sáng tạo tăng theo trục ngang. Khái niệm về sự dịch chuyển của thị trường lao động không phân biệt giữa việc tạo ra và thay thế của việc làm, nên việc làm có thể được tạo ra ở cả phía trên hoặc phía dưới bên phải của hình. Không có dữ liệu đạt mức tăng trưởng ròng bằng 0 và tỷ lệ thay đổi bằng 0 chứng tỏ rằng người được khảo sát kỳ vọng không có công việc nào giữ ổn định trong 5 năm tới. Hầu hết ngành nghề trong các lĩnh vực được khảo sát được kỳ vọng sẽ giữ mức ổn định về số lượng việc làm tổng thể, nhưng có sự thay đổi cơ cấu từ 10% đến 40% trong vòng 5 năm tới.

Hình 3.6 Dự kiến ​​​​sự dịch chuyển và tăng trưởng/sụt giảm việc làm ròng giai đoạn 2023-2027, theo ngành nghề

Khi phân tích các mô hình tăng trưởng, suy giảm và thay đổi việc làm, bảy nhóm công việc bị ảnh hưởng chung bởi các xu hướng tương tự, theo hướng tích cực hoặc tiêu cực. Phần sau đây khám phá sự phát triển của bảy nhóm công việc này.

Việc làm hỗ trợ truy cập số và thương mại kỹ thuật số

86% số người được hỏi kỳ vọng việc mở rộng khả năng truy cập kỹ thuật số sẽ chuyển đổi tổ chức của họ, với 52% người tham gia khảo sát kỳ vọng nó sẽ tạo ra tăng trưởng việc làm và 19% kỳ vọng kết quả là tình trạng suy giảm việc làm. Khi kết hợp với dữ liệu về xu hướng việc làm, điều này dường như thúc đẩy kỳ vọng tăng trưởng việc làm trong các công việc liên quan đến thương mại kỹ thuật số và giảm bớt các vai trò bị ảnh hưởng bởi sự dịch chuyển từ dịch vụ trực tiếp và lưu trữ hồ sơ sang những tương tác số mang tính toàn cầu.

Ví dụ: Các chuyên gia thương mại điện tử, chuyên gia chuyển đổi số, chuyên gia chiến lược và Digital Marketing dự kiến ​​sẽ tăng 25-35%, dẫn đến tăng 2 triệu việc làm. Tuy nhiên, kỳ vọng tăng trưởng này không nhất quán giữa các khu vực, trong đó Nam Á kỳ vọng những vai trò này sẽ tăng nhanh nhất ở mức trên 30% và khu vực Châu Phi cận Sahara sẽ tăng chậm nhất ở mức 15%. Những người được hỏi kỳ vọng mức tăng trưởng này trung bình sẽ nhanh hơn đối với Chuyên gia chuyển đổi số ở Trung Quốc (32%) và chậm hơn ở Nhật Bản (23%).

Sự suy giảm các vai trò liên quan đến việc gặp mặt trực tiếp và lưu trữ hồ sơ đều nhất quán giữa các ngành, nhưng rõ rệt nhất là trong ngành Công nghệ thông tin và Truyền thông kỹ thuật số, ở mức khoảng 50%, Dịch vụ tài chính (khoảng 40%), Chuỗi cung ứng và Vận tải (khoảng 40%). Các ngành khác có mức giảm tương đối nhất quán bao gồm Giáo dục và Đào tạo (~30%), Năng lượng và Vật liệu (~35%), Cơ sở hạ tầng (~20%), Sản xuất (~30%), Dịch vụ Chuyên nghiệp (~30%), Bán lẻ và Bán buôn hàng tiêu dùng (~20%).

Cụ thể hơn, những người được hỏi kỳ vọng nhu cầu đối với các vị trí như Nhân viên thu ngân và nhân viên bán vé sẽ giảm 25-35%; Nhân viên nhập liệu; Nhân viên Kế toán, Nhân viên ghi sổ kế toán và kế toán tiền lương; và các thư ký. Xu hướng đối với Nhân viên nhập dữ liệu là nhất quán trên toàn thế giới, tuy nhiên nó đặc biệt rõ rệt ở Brazil (46%) và ít phổ biến hơn ở một số nước có thu nhập cao như Đức, Hoa Kỳ, Singapore và Vương quốc Anh, rơi vào khoảng 25%. Tương tự như Kế toán, Nhân viên ghi sổ kế toán và Nhân viên kế toán tiền lương, xu hướng này mang tính toàn cầu, nhưng đặc biệt rõ rệt ở Nhật Bản, Ý và Hoa Kỳ. Vì đây là các ngành nghề phổ biến hiện nay nên những kỳ vọng này có thể dẫn đến sự sụt giảm 26 triệu việc làm trên toàn cầu.

Việc làm chuyển đổi năng lượng và giảm thiểu biến đổi khí hậu

Một lĩnh vực khác mà những người tham gia khảo sát dự đoán sẽ tăng trưởng nhanh chóng, nhưng hiện đang sử dụng một số lượng người tương đối nhỏ, là các công việc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và những vấn đề liên quan đến giảm thiểu biến đổi khí hậu. Điều này được phản ánh trong những kỳ vọng gần như phổ biến toàn cầu về tăng trưởng đối với các Kỹ sư Năng lượng tái tạo, Kỹ sư lắp đặt Năng lượng mặt trời và lắp đặt hệ thống trong số những người tham gia khảo sát đã xác định đây là những vai trò phổ biến trong tổ chức của họ. Điều tương tự cũng đúng đối với các chuyên gia phát triển bền vững và các chuyên gia bảo vệ môi trường, dự kiến ​​sẽ tăng trưởng lần lượt là 33% và 34%, tương ứng với mức tăng trưởng khoảng 1 triệu việc làm. Điều này phù hợp với kỳ vọng của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp về việc đầu tư vào chuyển đổi xanh và giảm thiểu tác động đến khí hậu để thúc đẩy tăng trưởng việc làm. Kỳ vọng này tiếp tục tăng trưởng các “việc làm xanh” mà Thị trường lao động toàn cầu đã chứng kiến trong bốn năm qua, theo kết quả của nghiên cứu do LinkedIn thực hiện cho Báo cáo về Tương lai Việc làm năm nay (xem Khung 3.1).

Việc làm liên quan đến công nghệ tiên tiến

Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến cũng đang thúc đẩy tăng trưởng việc làm ở ba nhóm công việc hiện không tuyển dụng nhiều người:

Nhu cầu về các vai trò như Nhà phân tích và Nhà khoa học dữ liệu tăng 30-35% (1,4 triệu), Chuyên gia dữ liệu lớn, Nhà phân tích trí tuệ doanh nghiệp, Chuyên gia cơ sở dữ liệu và mạng lưới, Kỹ sư dữ liệu được thúc đẩy bởi những tiến bộ và tăng trưởng trong việc áp dụng các công nghệ tiên tiến dựa trên dữ liệu lớn. Kỳ vọng về sự tăng trưởng của những vai trò này phổ biến ở các quốc gia, nhưng đặc biệt phổ biến ở Trung Quốc, nơi tốc độ tăng trưởng dự kiến ​​sẽ đạt gần 45%. Các ngành kỳ vọng tăng trưởng cao bao gồm: Dịch vụ tài chính (31%), Bán lẻ và Bán buôn Hàng tiêu dùng (37%), Chuỗi Cung ứng và Vận tải (42%), trong khi Công nghệ Thông tin và Truyền thông Kỹ thuật số chỉ ở mức 8%.

Nhu cầu về Chuyên gia AI và Học máy dự kiến ​​sẽ tăng 40%, tương đương 1 triệu việc làm. Nghiên cứu gần đây về AI tạo sinh (Generative AI) cho thấy nó có thể ảnh hưởng một phần đáng kể trong tổng số việc làm của người lao động. Tuy nhiên, điều này không phân biệt giữa các nhiệm vụ được tăng thêm và nhiệm vụ được tự động hóa. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng điều này rất có thể ảnh hưởng đến những vai trò được trả lương cao hơn và những công việc có rào cản gia nhập lớn hơn.

Nhu cầu đối với Nhà phân tích bảo mật thông tin tăng 31%, dẫn đến thêm 0,2 triệu việc làm. Điều này được thúc đẩy bởi việc tăng cường áp dụng mã hóa và an ninh mạng phù hợp với những phát hiện trong Báo cáo về Rủi ro Toàn cầu năm 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nói  rằng tội phạm mạng lan rộng và mất an toàn, an ninh mạng là 10 rủi ro toàn cầu hàng đầu trong cả ngắn hạn và dài hạn – tuy nhiên hiện nay toàn cầu vẫn thiếu 3 triệu chuyên gia an ninh mạng.

Khung 3.1 Xu hướng việc làm xanh

Hợp tác với LinkedIn

Hình B3.1 Tăng trưởng trong tỷ lệ tuyển dụng hàng năm của việc làm xanh

Việc làm giáo dục

Việc làm trong ngành Giáo dục dự kiến ​​sẽ tăng trưởng khoảng 10% trong giai đoạn 2023–2027. Với nhiều người được tuyển dụng vào các vị trí liên quan, sự tăng trưởng này có thể tạo ra thêm 3 triệu việc làm cho Giáo viên dạy nghề và Giảng viên đại học và sau đại học trong giai đoạn 2023-2027. Sự tăng trưởng này đặc biệt phổ biến ở các quốc gia không thuộc G20, nơi dự kiến sẽ cao hơn 50% so với các nước G20. Những hạn chế trong mẫu Công việc Tương lai dành cho các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo cho thấy cần thận trọng khi giải thích những số liệu này. Hai động lực tiềm năng cho sự phát triển của những vai trò này là: tỷ lệ áp dụng giáo dục và công nghệ phát triển lực lượng lao động cao và nỗ lực của các tổ chức nhằm thu hẹp khoảng cách kỹ năng trong lực lượng lao động của họ.

Nếu dự báo tăng trưởng trong việc làm giáo dục của những người được khảo sát thành hiện thực trong 5 năm tới, thì điều này sẽ tiếp tục xu hướng việc làm xã hội mà thị trường lao động trên toàn thế giới đã chứng kiến ​​trong ba năm qua, như được nhấn mạnh trong nghiên cứu được thực hiện cho Báo cáo Tương lai Việc làm năm nay (xem Khung 3.2).

Việc làm nông nghiệp

Việc làm dành cho các chuyên gia Nông nghiệp, đặc biệt là Người vận hành thiết bị nông nghiệp, dự kiến ​​sẽ tăng 30%, tương đương với 3 triệu việc làm. Nhu cầu gia tăng có thể được thúc đẩy bởi tác động kết hợp của một số xu hướng như sự rút ngắn của chuỗi cung ứng và chi phí đầu vào tăng, cũng như sự gia tăng sử dụng công nghệ nông nghiệp và sự tăng cường đầu tư vào việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo nghiên cứu về tác động của Mô hình ngôn ngữ lớn đối với Thị trường lao động, những người lao động này cũng có thể kỳ vọng sẽ ít bị ảnh hưởng hơn bởi AI.

Thợ sửa chữa, công nhân nhà máy và người lao động

Với những tác động không chắc chắn từ việc sử dụng ngày càng nhiều các công nghệ tiên tiến và robot không phải hình người, ví dụ như máy bay không người lái và tự động hóa công nghiệp, có một tầm nhìn trái chiều dành cho Thợ cơ khí và Thợ sửa chữa máy móc, Công nhân xây dựng, Công nhân lắp ráp và công nhân nhà máy.

Đối với Thợ sửa chữa Cơ khí và Máy móc, hầu hết những người được hỏi đều dự đoán triển vọng giảm sút thay vì tăng trưởng. Tuy nhiên, dựa vào quy mô tăng trưởng và suy giảm tương đối mà những người được hỏi kỳ vọng, cho thấy đây là một trong những vai trò có mức tăng trưởng lớn nhất về mặt tuyệt đối với dự kiến khoảng 1,9 triệu việc làm bổ sung.

Sự tăng trưởng này tập trung ở các quốc gia không thuộc G20, với dự kiến ​​khoảng 17%, trong khi các quốc gia G20 dự kiến ​​​​sẽ chứng kiến ​​mức giảm ròng 1%. Bức tranh khu vực có nhiều khác biệt, trong đó các nhà tuyển dụng ở châu Âu kỳ vọng mức tăng trưởng ròng 8%, trong khi những người sử dụng lao động ở Nam Á kỳ vọng mức giảm ròng 9%.

Đối với Công nhân xây dựng, nhiều người được hỏi cho rằng vai trò này sẽ giảm hơn là tăng lên, tuy nhiên, dựa vào quy mô tương đối của những thay đổi này cho thấy có thể dự kiến nhu cầu về 1 triệu lao động bổ sung. 

Đối với Công nhân lắp ráp và công nhân nhà máy, những người được hỏi dự đoán nhu cầu sẽ giảm 5%, tương đương với khoảng 2 triệu việc làm. Mức giảm này được thúc đẩy bởi nhu cầu giảm từ các ngành Sản xuất Tiên tiến và Điện tử – đặc biệt là ở Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore và Vương quốc Anh. Tuy nhiên, những công nhân này có thể được bảo vệ khỏi một số tác động của Generative AI, vì các vai trò liên quan đến sản xuất dự kiến ​​sẽ ít bị tự động hóa hơn bởi công nghệ này.

Việc làm về chuỗi cung ứng và hậu cần

Một nhóm công việc khác đang phải đối mặt với cả kỳ vọng tăng trưởng và suy giảm việc làm là các vai trò liên quan đến hậu cần (Logistics). Quá trình nội địa hóa chuỗi cung ứng được dự đoán sẽ là một trong những yếu tố đóng góp lớn nhất vào tăng trưởng việc làm nhưng cũng là yếu tố thay thế việc làm đáng kể. 

Trong khi đó, tình trạng thiếu nguồn cung và chi phí đầu vào tăng cao được dự đoán sẽ là nguyên nhân khiến việc làm bị dịch chuyển lớn – chỉ đứng sau suy thoái kinh tế toàn cầu. Do đó, báo cáo cho thấy một số nhà tuyển dụng mong muốn thuê thêm Tài xế xe tải và xe buýt hạng nặng, trong khi những người khác mong muốn giảm lực lượng lao động này. Nhìn chung, những người được hỏi kỳ vọng mức tăng trưởng ròng là 2 triệu việc làm, tương đương 12,5% lực lượng lao động này. Mức tăng trưởng dự kiến ​​này có thể cộng thêm với tình trạng thiếu hụt Tài xế hiện tại. Ngược lại, kỳ vọng về Tài xế ô tô, xe tải và xe máy khác nhau giữa những người được hỏi, nhưng nhìn chung, mức giảm ròng là 0,6 triệu việc làm (4%). Nhu cầu về các chuyên viên hậu cần, Tài xế xe tải nhẹ dự kiến sẽ có mức tăng ròng nhẹ.

Khung 3.2  Đại dịch đã thúc đẩy tăng trưởng của các việc làm xã hội

Hợp tác với Indeed

Tăng trưởng về tỷ lệ tin tuyển dụng trên mạng xã hội trên Indeed trừ đi mức tăng trưởng của các tin tuyển dụng khác trên nền tảng này so với trước đại dịch.

– Lược dịch từ Futute of Jobs Report 2023 –