Dùng triết để học nghĩ
Ngồi nghe ai đó nói xem ông Plato hay ông Mặc Tử nói gì về việc nọ việc kia thì là ngồi nghe lỏm. Cầm sách của Plato hay Mặc Tử mà tìm kiếm kết luận về việc gì đó hòng hưởng cái thông thái của họ thì cũng không khác gì mấy.
Xem xét cách ông Plato nghĩ và lập luận, cách đi từ điểm A tiền đề đến điểm B kết luận thì là đi lại các thao tác cơ bản của việc nghĩ của một người thực hành triết lí. Rồi tập lặp lại những thao tác đó với các đối tượng mới, thì là ta cũng đang tập tọe thực hành việc triết lí. Dần dà, ta rèn luyện cách nghĩ về các vấn đề theo cách mà các nhà triết học tiêu biểu đã từng làm. Như vậy là dùng triết mà học nghĩ. Toàn bộ phương pháp học tập đó tóm gọn trong một câu: đi lại con đường người trước đã đi.
Người trước ở đây tóm gọn trong một môn khai phóng (liberal art) có lịch sử hàng ngàn năm với các thao tác lõi được dùng đi dùng lại như một đặc trưng và kỉ luật của môn.
Xin kể ra vài thao tác cơ bản thường dùng của triết gồm:
Hoài nghi,
Phân tích khái niệm,
Phê phán,
Suy diễn,
Lí luận,
Thí nghiệm tâm trí …
Hình: Vài thao tác cơ bản thường dùng của triết
Người ta học triết bằng đọc sách, như mọi môn khác. Tất nhiên. Nhưng cũng như những môn khác, nó cũng có thể học bằng việc làm (learning by doing), thì chính là thực hành các thao tác cốt lõi của việc triết lí. Từ đó mà kĩ năng nghĩ nó được nâng lên.. Vật liệu là các cụm vấn đề trong đời sống khác nhau: đạo đức, tri thức, chính trị, hạnh phúc, ý chí tự do. Thao tác trên các vấn đề gần với đời sống, thì triết sẽ trở nên hành dụng hơn, ít tư biện thuần túy, ít triết lí suông hơn.
Tác giả: Dương Trọng Tấn
BÀI VIẾT LIÊN QUAN:
